Obowiązuje wykupienie folderu programowego na cały festiwal w cenie 15 PLN, który pełni rolę "karnetu festiwalowego na okaziciela". Wstęp dla posiadaczy folderu programowego na wszystkie koncerty jest bezpłatny.
Panopticum, kunstkamera, gabinet osobliwości – tak nazywano zbiory niezwykłych eksponatów, gromadzone przez zazwyczaj szalchetnie urodzonych kolekcjonerów. Dalekie od muzealnej systematyczności i naukowej spójności, powstawały dzięki splotowi zbiegów okoliczności, według zasady luźnego podobieństwa lub ostrego kontrastu, z naciskiem na unikatowość bądź egzotyczność. Pobudzały wyobraźnię, wywołując oryginalne skojarzenia i kreując wizję świata, w którym wszystko jest możliwe.
Łatwo sobie wyobrazić różne postaci muzycznego panopticum. Nie brakuje przecież egzotycznych instrumentów, nawet takich, które wymyślano tylko teoretycznie; eksperymentalnych kompozycji, których nigdy nie naśladowano; uświetnionych muzyką wydarzeń, które miały miejsce tylko raz w historii, a wraz z pamięcią o nich ulotniła się też ich oprawa. Muzyka dawna, jakkolwiek by jej nie pojmować, wciąż odsłania przed nami nowe karty. Można by więc stworzyć tysiące muzycznych gabinetów osobliwości, a każdy byłby unikalny.
Niewielki przedsmak takiego wyobrażalnego panopticum muzycznego, w skromnym i – jak na kunstkamerę przystało – pozornie przypadkowym wyborze, przyniesie program 47. Festiwalu Omnia Beneficia. Eksponatami będą teatry instrumentów i głosów, wydobyte z cienia historii rzadkie i niezwykłe utwory, kompozycje zapomniane z różnych, ale zawsze niesłusznych powodów. Ów gabinet osobliwości ma jednak jeszcze swoistą „metaosobliwość”: jest ulotny, powołany do życia tylko na krótki czas festiwalu, pozwala się uchwycić, usłyszeć i zobaczyć wyłącznie dzięki artystom, którzy stworzą go w ciągu pięciu dni w jednym, konkretnym, unikalnym miejscu na świecie – w Starym Sączu.
Program ukazuje eksplorację niezwykłych kombinacji instrumentów w kompozycjach czołowych twórców niemieckich XVII stulecia. Zespoły instrumentów smyczkowych, dętych drewnianych i dętych blaszanych wykorzystywane były w różnych konfiguracjach zarówno w samodzielnej muzyce instrumentalnej, jak i w wokalnej muzyce religijnej. Niezwykłe zestawienia barw skrzypiec, kornetów, fletów prostych, trąbek, puzonów i dulcianów mogły służyć ilustracji tekstu lub ewokowaniu określonego charakteru, czym olśniewały słuchaczy. Ów „teatr instrumentalny”, poprzedzający ukonstytuowanie standardowych zespołów późnego baroku i klasycyzmu, jest jedną z najbardziej spektakularnych osobliwości muzycznych XVII wieku.
Wykonawcy
Anna Zawisza – sopran
Piotr Olech – alt
Maciej Gocman – tenor
Andrzej Zawisza – bas
Justyna Skatulnik, Katarzyna Cendlak, Katarzyna Olszewska, Victoria Melik – skrzypce
Marleen Leicher, Cathérine Renno – kornety i flety proste
Marian Magiera, Paweł Durowski – trąbki
Andreas Neuhaus, Tural Ismayilov, Wim Becu – puzony
Adrian Rovatkay, Moni Fischaleck, Beniamin Lewi – dulciany
Marcin Szelest – organy, kierownictwo artystyczne
Dieterich Buxtehude (1637–1707): Mein Gemüt erfreuet sich BuxWV 72
Johann Erasmus Kindermann (1616–1655): Symphonia a 5 (Deliciae Studiosorum III, 1643)
Heinrich Schütz (1585–1672): Fili mi Absalon SWV 269 (Symphoniae sacrae I, 1629)
Heinrich Schütz: In lectulo per noctes – Invenerunt me custodes civitatis SWV 272–273 (Symphoniae sacrae I, 1629)
Johann Heinrich Schmelzer (ok. 1623–1680): Sonata XII a 7 (Sacro-profanus concentus musicus, 1662)
Heinrich Schütz: In te Domine speravi SWV 259 (Symphoniae sacrae I, 1629)
Heinrich Schütz: Freue dich des Weibes deiner Jugend SWV 453
Anonim: Sonata a 4 violini (Rost Codex) (premiera)
Heinrich Schütz: Es ging ein Sämann aus SWV 408 (Symphoniae sacrae III, 1650)
Vasa Consort powstał w 2020 roku z okazji prawykonania całości zbioru Concerti e canzoni Adama Jarzębskiego. Zespół zadebiutował na Starosądeckim Festiwalu Muzyki Dawnej i od tego czasu regularnie uczestniczy w jego kolejnych edycjach. Łączy świeżość interpretacji z gruntownym przygotowaniem muzykologicznym, koncentrując się na międzynarodowym repertuarze wykonywanym w Polsce za panowania dynastii Wazów. Równocześnie sięga po szeroką paletę muzyki europejskiej od końca XVI do XVIII wieku, prezentując dzieła kompozytorów działających w różnych tradycjach stylistycznych i narodowych. Vasa Consort poszukuje autentycznego brzmienia zgodnego z praktykami historycznymi, stawiając na wierność źródłom i historycznym idiomom wykonawczym.
Jeden z najwybitniejszych na świecie zespołów specjalizujących się w polifonii wokalnej renesansu wykona jedno z najbardziej skomplikowanych opracowań mszalnych w historii muzyki. Cappella Pratensis śpiewa, na wzór dawnych zespołów, z jednej księgi chórowej umieszczonej na specjalnym pulpicie, wokół którego stoją wykonawcy, co stwarza unikalne poczucie współdziałania i gęstości brzmienia. Missa Maria zart, oparta na melodii średniowiecznej pieśni maryjnej, jest jednym z ostatnich dzieł słynnego flamandzkiego kompozytora wczesnego renesansu Jacoba Obrechta. Stworzona prawdopodobnie dla kapeli elektorskiej w Innsbrucku, należy do najdłuższych i najbardziej kunsztownie skomponowanych cyklów mszalnych epoki, wykonywanych dziś bardzo rzadko.
Wykonawcy
Superius: Tim Braithwaite (kierownik artystyczny), Andrew Hallock
Altus: Lior Leibovici, Korneel Van Neste
Tenor: Peter de Laurentiis (współkierownik artystyczny), Julian Podger
Bassus: Jonty Coy, Grantley McDonald
Lied: Anonim (Niemcy, XV w.) – Maria zart
Kyrie: Jacob Obrecht (1457/8–1505) – Missa Maria zart
Gloria: Jacob Obrecht – Missa Maria zart
Credo: Jacob Obrecht – Missa Maria zart
Prefatio: chorał gregoriański
Sanctus: Jacob Obrecht – Missa Maria zart
Agnus Dei: Jacob Obrecht – Missa Maria zart
Lied: Anonim (Niemcy, XV w.) – Maria zart
Cappella Pratensis to holenderski zespół specjalizujący się w renesansowej muzyce polifonicznej, znany z innowacyjnego podejścia do wykonawstwa historycznego. Od blisko czterech dekad wyróżnia się śpiewem bezpośrednio z notacji menzuralnej, bez korzystania ze współczesnych transkrypcji. Zespół bada również historyczne metody improwizacji, nauczania i konteksty liturgiczne tego repertuaru. Oprócz regularnych koncertów w Holandii i Belgii, Cappella Pratensis występowała na prestiżowych festiwalach muzyki dawnej m.in. w Bostonie, Berkeley, Utrechcie, Yorku, a także w Ameryce Północnej, Południowej i Japonii. Nagrania zespołu zdobyły wiele wyróżnień, w tym Diapason d’Or, Prix Choc oraz trzy kolejne Gramophone Editor’s Choice. Album Missa Maria zart Jacoba Obrechta (2023) został uhonorowany m.in. nagrodą Premio Abbiati, oraz w 2024 roku – prestiżową Gramophone Classical Music Award.
Rzadko pojawia się okazja wysłuchania utworów kameralnych polskich kompozytorów dziewiętnastowiecznych wykonywanych na historycznych instrumentach. Quartetto Nero przypomni przeznaczone na kwartet smyczkowy kompozycje czołowych polskich twórców. Przedstawiamy je w festiwalowym „gabinecie osobliwości” z przekonaniem, że zasługują one na to, by znaleźć się wśród dzieł powszechnie znanych i docenianych odpowiednio do ich wysokiej wartości artystycznej.
Wykonawcy
Agata Habera – skrzypce I
Paulina Woś – skrzypce II
Anna Wieczorek – altówka
Katarzyna Cichoń – wiolonczela
Stanisław Moniuszko (1819–1872): Kwartet smyczkowy d-moll nr 1
Franciszek Lessel (1780–1838): Kwartet smyczkowy B-dur op. 19 nr 8
Karol Kurpiński (1785–1857): Fantazja na kwartet smyczkowy
Quartetto Nero, założony w 2015 roku w Krakowie, wyróżnia się grą na historycznych instrumentach z użyciem strun jelitowych, co pozwala na autentyczne wykonanie muzyki baroku, klasycyzmu i romantyzmu. Zespół koncentruje się na interpretacji zgodnej z historycznymi praktykami wykonawczymi, a jego szczególnym celem jest popularyzacja polskiej muzyki kameralnej. Kwartet zdobył I miejsce i Nagrodę Specjalną na "II Forum Kameralnym Muzyki Dawnej" w Poznaniu (2016) oraz stypendium "Młoda Polska" (2019). Występował m.in. na Festival Oude Muziek w Utrechcie (2018), ECOS Festival w Hiszpanii (2018, 2019) oraz w ramach Misteria Paschalia in tournée. W 2019 roku ukazała się debiutancka płyta zespołu z utworami Moniuszki i Kurpińskiego. Quartetto Nero regularnie koncertuje w Polsce i za granicą, współpracując z prestiżowymi festiwalami, takimi jak Kromer Biecz Festiwal i Musica Poetica.
W roku 2025 obchodzimy millennium koronacji pierwszego króla Polski Bolesława Chrobrego. Ensemble Peregrina przedstawi program złożony z utworów skomponowanych na cześć tego władcy oraz św. Wojciecha, którego miejsce kultu w Gnieźnie – Sacer Nidus, czyli „Święte Gniazdo” – przyczyniło się walnie do scementowania państwa polskiego. Przejmujące utwory tworzone przez pięć stuleci, w tym lament na śmierć władcy oraz polskojęzyczna Bogurodzica, są świadectwem żywej pamięci o postaciach ważnych dla naszej historii i wydarzeniach leżących u podstaw polskiej państwowości.
Wykonawcy
Agnieszka Budzińska-Bennett – śpiew, kierownictwo artystyczne
Hanna Järveläinen – śpiew
Lorenza Donadini – śpiew
Aliénor Wolteche – fidel
ŚW. WOJCIECH
Festum agat ecclesia – hymn, Kraków, XV w.
Alme presul – responsorium z oficjum rymowanego Benedic regem cunctorum, Gniezno, XII/XIV w.
O preclara Adalberti (utwór instrumentalny)
O preclara Adalberti – sekwencja, graduał klarysek, Gniezno, XIV w.
Annua recolamus – sekwencja, Reichenau, ok. 1000–1002 r.
ROK 1025
Improwizacja instrumentalna
Ecce mitto V. Israel si me audieris – responsorium otwierające obrzęd koronacji w kontynentalnych ordines coronandi (antyfonarz z Lubiąża, XIII w.)
Unxerunt Salomonem – antyfona z obrzędu koronacji w ordines angielskich (antyfonarz z Lubiąża, XIII w.)
Laudes regiae – rekonstrukcja na podstawie ottońskich laudes regiae z Reichenau, ok. 1000–1002
Improwizacja instrumentalna
Ad celebres rex celice – sekwencja ku czci św. Michała przesłana królowi Mieszkowi II (Kodeks Matyldy, XI w.)
POLSKA I POLACY
Hac festa die tota – sekwencja ku czci św. Wojciecha, Gniezno (?), zanotowana po 1090 r.
Improwizacja instrumentalna
Bogurodzica – Kcynia k. Poznania lub Kraków, datowanie niepewne
Fulget in templo legifer – hymn ku czci św. Wojciecha, Kraków, XV w.
Ensemble Peregrina to zespół założony w 1997 roku w Bazylei przez Agnieszkę Budzińską-Bennett – polską wokalistkę i muzykolożkę. Specjalizuje się w świeckiej i religijnej muzyce europejskiej IX–XV wieku, ze szczególnym uwzględnieniem wczesnej polifonii i monodii. Zespół znany jest z interpretacji opartych na oryginalnych źródłach oraz aktualnych badaniach muzykologicznych. W dorobku Peregriny znajduje się siedemnaście albumów, wielokrotnie nagradzanych i entuzjastycznie przyjmowanych przez krytykę. Wyróżnienia obejmują m.in. ECHO-Klassik 2009, ICMA 2019, 5 Diapason oraz nominacje do Fryderyka i ICMA. W 2024 roku ukazał się trzypłytowy box z muzyką z Kodeksu Krasińskich (Raumklang) oraz album Laeta mundus z udziałem Adama Bałdycha i Michała Górczyńskiego (Anaklasis/PWM). Zespół koncertował na prestiżowych festiwalach w Europie i USA, m.in. Lucerne Festival, Misteria Paschalia, Festival Oude Muziek. Nazwa Peregrina – „wędrowczyni” – symbolizuje ideę muzycznej podróży, wpisaną w tożsamość zespołu.
Zrekonstruowane w roku 2024 zabytkowe organy Jana Głowińskiego są jednym z najcenniejszych eksponatów starosądeckiej kunstkamery. Zabrzmią na nich kompozycje z trzech stuleci, reprezentujące szeroką panoramę gatunków muzycznych związanych z organami. Będą to zarówno klawiszowe opracowania polifonii wokalnej i pieśni religijnych, jak i oryginalne utwory kompozytorów włoskich, niemieckich, angielskich i hiszpańskich, które uwypuklą zróżnicowane możliwości brzmieniowe instrumentu – miniatury tworzące kalejdoskop barw i ukształtowań.
John Dowland (1563–1626): Pavan & Gagliard (Opusculum Neuwer Paduanen, Frankfurt 1610, opr. Marek Pilch)
Johann Walter (1496–1570): In Gott gelaub ich (Geistliches Gesangbüchlein, Wormacja 1525, opr. Marek Pilch)
Wacław z Szamotuł (ok. 1526–ok. 1560): Ego sum pastor bonus (Thesaurus musicus V, Norymberga 1564, opr. Marek Pilch)
Lupus Hellingk (ok. 1493–ok. 1541): Mit Fried und Freud (Newe Deudsche Geistliche Gesenge für die gemeinen Schulen, Wittenberga 1544, opr. Marek Pilch)
Arnold von Bruck (ok. 1500–1554): Komm heiliger Geist Herre Gott (Newe Deudsche Geistliche Gesenge für die gemeinen Schulen, Wittenberga 1544, opr. Marek Pilch)
Bernardo Storace (dz. ok. połowy XVII w.): Ciaccona in C (Selva di varie compositioni d’intavolatura per cimbalo ed organo, Wenecja 1664)
Johann Jacob Froberger (1616–1667): Toccata in d (Libro secondo, Wiedeń 1649)
Girolamo Frescobaldi (1583–1643): Canzona terza (Il secondo libro di toccate, canzone… d'intavolatura di cembalo et organo, Rzym 1627)
Juan Bautista Cabanilles (1644–1712): Gallardas in d (Versets, tientos, gallardes, folies, etc., pera orgue, ok. 1695, transkrypcja i opracowanie: William R. Shannon)
Johann Sebastian Bach (1685–1750): Preludia i fughetty C dur (BWV 872a/1,2) & d moll (BWV 875/1,2)
Wolfgang Amadeus Mozart (1756–1791): Kirchensonate C-dur (KV 336, 1780, opr. organowe wg wydania Johanna Prögera)
Marek Pilch – organista, klawesynista i pedagog, specjalizujący się w wykonawstwie historycznym. Studiował organy i klawesyn w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach oraz, jako stypendysta DAAD, w Hochschule für Musik w Trossingen. Występuje jako solista i kameralista, grając na historycznych organach, klawesynach i fortepianach. Łączy działalność artystyczną z naukową i fonograficzną. Współpracuje z czołowymi polskimi zespołami muzyki dawnej (Capella Cracoviensis, Cantores Minores Wratislavienses) oraz prowadzi Trio Brillante, wykonujące muzykę klasyczno-romantyczną na oryginalnym fortepianie z XIX wieku. Współtworzy także konsort La viva fiamma, specjalizujący się w polifonii XVI wieku. Od 2017 roku kieruje Katedrą Klawesynu i Historycznych Praktyk Wykonawczych w Akademii Muzycznej w Katowicach. W 2024 roku uzyskał tytuł profesora sztuki.
W drugiej, kończącej festiwal odsłonie „teatru instrumentów” zabrzmią dwa septety z pierwszych dekad XIX wieku. Słynne dzieło Beethovena skontrapunktuje wzorowana na nim, rzadko wykonywana kompozycja Franza Berwalda, szwedzkiego twórcy działającego w Niemczech. Podobnie jak niezwykłe kombinacje siedemnastowieczne, klasyczny septet również łączy instrumenty z kilku rodzin, jednak w ciągu XVIII wieku metamorfozie uległ i styl muzyczny, i samo instrumentarium. Nowe konfiguracje barw tworzą ostatni spektakularny eksponat tegorocznego „gabinetu osobliwości”.
Wykonawcy
Róbert Šebesta – klarnet
Leszek Wachnik – fagot
Krzysztof Stencel – waltornia
Radosław Kamieniarz – skrzypce
Piotr Chrupek – altówka
Bartosz Kokosza – wiolonczela
Krzysztof Firlus – kontrabas
Franz Berwald (1796–1868): Grand Septet B-dur (1828)
Ludwig van Beethoven (1770–1827): Septet Es-dur op. 20 (1800)
Satis Ensemble to zespół solistów grających na historycznych instrumentach, specjalizujący się w muzyce kameralnej epoki klasycyzmu. Występuje w zróżnicowanych składach, zależnych od charakteru wykonywanego repertuaru. Jego muzycy na co dzień współpracują z czołowymi zespołami barokowymi i klasycznymi w Polsce i za granicą. Koncertmistrzem zespołu jest Radosław Kamieniarz – ceniony skrzypek, współtwórca kwartetu smyczkowego Musicarius oraz Zespołu Instrumentów Dawnych Warszawskiej Opery Kameralnej „Musicae Antiquae Collegium Varsoviense”. Podczas 47. Festiwalu Omnia Beneficia zespół wystąpi w składzie: Piotr Chrupek (altówka), Krzysztof Firlus (kontrabas), Radosław Kamieniarz (skrzypce), Bartosz Kokosza (wiolonczela), Krzysztof Stencel (waltornia), Róbert Šebesta (klarnet), Leszek Wachnik (fagot).
